Op zondag 30 januari zenden we live vanuit het Muziekgebouw uit tijdens het NTR Avondconcert op NPO Radio 4. Het programma van deze avond is:
Belinfante Quartet
Voorproefje van de wereldpremière van Mathilde Wantenaars nieuwe strijkkwartet.*
Quatuor Danel
Dmitri Sjostakovitsj – Strijkkwartet nr. 11, op. 122
Johannes Brahms – Strijkkwartet nr. 2, op. 51/2
pauze
Borusan Quartet
Fanny Mendelssohn – Strijkkwartet
Fazil Say – Strijkkwartet, op. 29 ‘Divorce’
Karski Quartet
Grażyna Bacewicz – Strijkkwartet nr. 4 – I. Andante. Allegro Molto
In de pauze wordt uitgebreid gesproken met de musici en team-leden van de Strijkkwartet Biënnale.
🎧 Luister live naar de radio-uitzending via je radio, de NPO Radio 4 app of via deze link.
Nu het toch weer mag, wil de Strijkkwartet Biënnale alsnog graag één keer de deuren openen voor publiek. We doen dat samen met de vier Nederlandse kwartetten uit de oorspronkelijke festival line-up in een bijzonder XL concert: one night at the Biennale. Op het programma staat een greep uit het festival-programma en vooral gewoon hele mooie strijkkwartet-muziek.
Belinfante Quartet
Benjamin Britten – Strijkkwartet nr. 2, op. 36
Matangi Quartet
Dmitri Sjostakovitsj – Strijkkwartet nr. 8, op. 110
extra lange pauze
Ragazze Quartet
Garth Knox – Satellites
Ruysdael Kwartet
Antonin Dvořák – Strijkkwartet nr. 13, op. 106
De uitzending op zondag 6 februari wordt een bijzondere samenkomst van het Muziekgebouw en New York én van stream en radio-uitzending. Vanuit New York zal het Attacca Quartet hun programma met werken van Caroline Shaw en Haydns Sieben letzten worte streamen (met beeld en geluid). Na deze stream wordt de rest van het Avondconcert ingevuld als radio-uitzending met opnames vanuit het Muziekgebouw. Het programma is als volgt:
Attacca Quartet
Haydn & Shaw (stream vanuit New York, ca. 75 minuten) – een programma waarin werk van Caroline Shaw naadloos overvloeit in Haydns Sieben letzten worte. Voor het gedetailleerde programma, klik hier
pauze
Schumann Quartett + Adrien la Marca
Wolfgang Amadeus Mozart – Strijkkwintet nr. 1, K. 174
Quatuor Danel
Dmitri Sjostakovitsj – Strijkkwartet nr. 2, op. 68
🎧 📺 Luister en kijk live naar de uitzending via je radio, de NPO Radio 4 app of via deze link. De stream van het Attacca Quartet vanuit New York zal alleen te bekijken zijn via deze link.
Het annuleren van een festival dat slechts een keer in de twee jaar plaatsvindt is een onvoorstelbare teleurstelling voor iedereen die betrokken is geweest bij de voorbereiding en voor de musici die zich op het festival hadden verheugd.
Samen met de strijkkwartetten en het team van het Muziekgebouw hebben we de afgelopen tijd een aantal alternatieve scenario’s voorbereid, gebaseerd op de kleine kans dat er eind januari wél weer concerten met publiek in de zaal zouden kunnen plaatsvinden. Deze scenario’s gaven ons een tijdje hoop en nieuwe inspiratie, maar er is op dit moment te weinig vooruitzicht op voldoende versoepelingen.
Onze artistiek directeur Yasmin Hilberdink over deze beslissing: “Met iedere maatregel vanuit de overheid verlies je een vitaal stuk van het geheel — je kunt maar zo veel wegsnijden, totdat je eigenlijk iets overhoudt wat niets meer met een festival te maken heeft. Voor alle betrokkenen, met name de musici, wilden we tijdig duidelijkheid bieden. Want je wilt niemand lang in onzekerheid laten zitten of tevergeefs iets laten voorbereiden. Wij hadden het gevoel niet langer te kunnen afwachten en zien te weinig perspectief om het festival eind januari, in welke vorm dan ook, goed voor te kunnen bereiden en door te laten gaan. We gaan ons daarom nu richten op een alternatieve programmering samen met NPO Radio 4 en het 50 for the Future-weekend in mei 2023. En hoewel het nog heel ver weg klinkt, kijken we nu al uit naar de volgende editie van de Strijkkwartet Biënnale, die plaats zal vinden van 27 januari t/m 3 februari 2024.”
Het is onze prioriteit om iedereen die deel uitmaakte van het festivalprogramma zo goed mogelijk te compenseren voor de geannuleerde concerten. Daarom zal een groot deel van de opbrengsten van gedoneerde kaarten rechtstreeks naar de musici en de zzp’ers uit het festival-team gaan. Het is natuurlijk ook mogelijk om hiervoor een bijzondere eenmalige donatie te doen aan de Strijkkwartet Biënnale. Dat kan via deze link.
Toch zal de Strijkkwartet Biënnale Amsterdam 2022 wel degelijk zichtbaar en hoorbaar zijn! Samen met de NTR en NPO Radio 4 werken we momenteel aan thema-uitzendingen rondom de geannuleerde Strijkkwartet Biënnale, opgenomen in het Muziekgebouw. Het programma zal bestaan uit een mix van kwartetten uit de festival line-up, die samenkomen voor een aantal unieke (live-) uitzendingen tijdens het geannuleerde festival. We maken z.s.m. meer bekend over de precieze invulling hiervan.
Twee wereldpremières waar we bijzonder trots op zijn, van Osvaldo Golijov en Jonathan Dove, zullen in de komende concertseizoenen alsnog in Nederland te horen zijn. Hoogstwaarschijnlijk zullen deze premières alsnog plaatsvinden in het seizoen 2023/2024 in het Muziekgebouw, Musis Arnhem en de Stadsgehoorzaal Leiden. Ook zal het Belinfante Quartet vanaf dit voorjaar een Nederlandse tournee maken met de wereldpremière van Mathilde Wantenaars nieuwe strijkkwartet, die plaats had moeten vinden tijdens de Strijkkwartet Biënnale.
Daarnaast vindt op 6 en 7 mei 2023 het 50 for the Future-weekend plaats, een mini-festival in samenwerking met het Kronos Quartet, het Muziekgebouw en het Ragazze Quartet. Zo kunnen we al met al, tussen nu en 2024, uitkijken naar een stevige dosis Strijkkwartet Biënnale!
Wat brengt een wereldberoemd componist, die in alle muzieksoorten nieuwe normen heeft aangelegd, ertoe zich de laatste drie jaar van zijn leven alleen met het strijkkwartet bezig te houden? Tussen 7 mei 1824, de dag van het spectaculaire succes van de ‘Negende symfonie’, en zijn dood op 26 maart 1827 heeft Beethoven uitsluitend werken voor strijkkwartet gecomponeerd: de zogeheten late strijkkwartetten. Waarom? Waarom in deze stijl? En wat betekent deze muziek voor de musici?
Drie strijkkwartetten van de jonge generatie buigen zich in de Biënnaleweek over de late Beethovens. Enkele overpeinzingen:
Johannes Marmen, eerste violist Marmen Quartet:
“Deze muziek gaat een heel kwartetleven met je mee, daarbij hoort het besef dat je misschien nooit echt klaar zult zijn voor deze kwartetten. En dat is in zekere zin ook waar het om gaat. Iedere stap die je als kwartet zet, realiseer je je dat je iets dichter bij de late Beethovens komt – de weg ernaartoe is het belangrijkste. Opus 131 gaat daar voor mijn gevoel ook over, over de essentie van ons bestaan: het onderweg zijn. Opus 131 is een reis, de delen zijn met elkaar verbonden, anders dan in de andere kwartetten. In de eerste adem, de eerste noten voel je het hele kwartet al, alles wat er nog gaat komen. Brahms zei over Bachs beroemde Chaconne dat het werk een reis is door alle emoties van het menselijk bestaan. Dat is opus 131 ook. Ik vind het een interessante observatie dat Beethoven zich niet geroepen voelde om veel brieven te schrijven, daarin voelde hij zich minder comfortabel. Maar zijn muziek, die is zo ongelofelijk subtiel en associatief, de structuur is waanzinnig complex. Dit laat zien dat muziek waarheden bevat die je inderdaad niet in woorden kunt vangen.
Als je met deze muziek bezig bent, word je gedwongen om tot je eigen kern door te dringen. Je wordt geconfronteerd met je diepste emoties, je zwakheden, je kracht. Dat betekent dat het heel lonend is om eraan te werken, je kunt je niet verbergen. Door met Beethovens late kwartetten bezig te zijn ontwikkel je je enorm. Ook om uit te vinden wat het betekent om kwartet te spelen, met je collega’s, is dit het beste repertoire.
Als je muziek instudeert, probeer je te begrijpen hoe ze is geschreven. Het is alsof je probeert een andere persoon te leren kennen met al z’n complexiteiten. Je graaft zo diep als je kunt en vertaalt je bevindingen voor de luisteraar. Bij Beethoven moet je accepteren dat dat leren kennen van die persoon een eeuwigheid gaat duren. Maar bij iedere stap rijpt de relatie die je met de muziek opbouwt.”
Waarom schreef Beethoven zijn late strijkkwartetten? Een eerste verklaring ligt in het simpele feit dat hij een opdracht aannam van de Russische aristocraat Nicolaas Galitzin. Ook veronderstelde Beethoven dat werken voor kamermuziekensemble in het groeiende amateurmuziekleven een nieuwe markt zouden aanboren. Maar belangrijker is wellicht de observatie dat Beethoven met de ‘Negende symfonie’, de late pianosonates en de ‘Diabellivariaties’ tot een afronding van zijn ontwikkeling in deze genres was gekomen. Al vanaf 1822 duiken in zijn schetsboeken fragmenten op die uiteindelijk in de late kwartetten zijn gebruikt. Kennelijk vormde het strijkkwartet nog een compositorische uitdaging die hij graag aannam, en die hem jarenlang obsedeerde.
Beethoven kende het strijkkwartet zoals dat door Haydn en Mozart was overgeleverd door en door; die stijl beheerste hij tot in de puntjes. Zijn laatste kwartetten tot dan toe, opus 74 en opus 95, de kwartetten ‘Harfen’ en ‘Serioso’, zijn volmaakte werken in de geest van de Eerste Weense School, voorzien van typisch beethoveniaanse energie. Maar echt volledig nieuw zijn ze niet. Vorm en taal zijn klassiek, hoezeer de inhoud ook de diepte in gaat. In formeel opzicht zijn deze stukken verwant aan de late pianosonates, terwijl in de late strijkkwartetten de vrijheid en de vindingrijkheid te horen zijn die ook de Diabellivariaties kenmerken.
Ivan Valentin Hollup Roald, cellist Simply Quartet:
“Als je eerst werkt aan Haydn en aan de vroege Beethovenkwartetten, dat deel van het klassieke repertoire, leer je veel over structuur, taal en retoriek. Je doorgrondt de zinnen en de functie van iedere frase. Dit helpt allemaal om je een weg te kunnen banen door de late werken van Beethoven. Om deze taal vrij te kunnen spreken moet je jezelf ook vrij voelen in de benadering ervan, en moet je in je rugzak een goed begrip van de muzikale taal hebben, en een volledige beheersing van je instrument. En natuurlijk moet je tussen de regels kunnen lezen wat er staat. De late Beethovens lees je als een boek dat je altijd bij je draagt. Ze vormen belangrijke literatuur die je steeds beter leert begrijpen. Ze openen je geest en laten zien wat er allemaal mogelijk is, je totale fantasiewereld wordt aangesproken. Deze muziek is ook een soort training van de geest.
We hebben als musicus allemaal een eigen verbeelding, een eigen idee over klank en kleur. Als we studeren, proberen we het karakter en de structuur van een stuk te doorgronden, die vormen de sleutel tot het vinden van de juiste klankkleur. We studeren veel, maar laten soms iets open voor tijdens het concert, om te kunnen luisteren naar de zaal, naar de energie van het publiek. Op die manier maak je samen met het publiek een uitvoering. Als dat lukt, ben je volledig verbonden met de luisteraar.
Beethoven zoekt en ontwikkelt zich en vraagt dat ook van ons, de spelers. Zijn kunst dwingt ons om niet stil te staan. Misschien kun je hier op aarde enkele antwoorden vinden op de vragen die Beethoven in zijn muziek stelt. Maar het meeste is daarbuiten, ergens in het heelal. Wie zijn we en waar gaan we naartoe, die levensvragen komen naar voren als je de late strijkkwartetten van Beethoven speelt.”
In de late strijkkwartetten is Beethovens behandeling van de verschillende instrumenten zeer opmerkelijk. In eerdere kwartetten is het een uitzondering – Razumovsky 1 – als een andere stem dan die van de primarius de melodie presenteert. De late kwartetten worden gekenmerkt door een zeer ingenieuze toepassing van de verschillende functies: de baslijn wordt niet uitsluitend door de cello vertegenwoordigd, altviool, cello en zelfs de tweede viool hebben vaker een aandeel in de belangrijkste muzikale lijnen en beperken zich niet tot de nevenstemmen.
Tot en met het ‘Twaalfde strijkkwartet’, het eerste van de late kwartetten, kennen al Beethovens kwartetcomposities de klassieke vier delen. Het ‘Zestiende’, Beethovens laatste, is ook vierdelig, maar met het Adagio als derde deel, een volgorde die Beethoven zelf in de ‘Negende’ toepaste, en die later door Bruckner werd overgenomen. De drie tussenliggende kwartetten, ‘Dertien’, ‘Veertien’ en ‘Vijftien’, kennen zes, zeven en vijf delen.
Dit zijn allemaal formele criteria. Het grootste wonder van deze late strijkkwartetten zit in wat er klinkt: muziek die voor Beethovens tijdgenoten niet te begrijpen was, maar die nu, na tweehonderd jaar, wordt beschouwd als behorend tot de grootste menselijke scheppingen.
Mayu Konoe, altvioliste Leonkoro Quartett:
“Dat deze muziek bestaat is een droom, en wij realiseren ons dat. Sterker: wij zijn er als Leonkoro Quartett, omdat de late Beethovens er zijn. Voordat we een kwartet vormden wist ieder van ons: ooit wil ik de late Beethovens spelen. Wanneer ik naar de groten der aarde luister, zoals het Alban Berg Quartet, is het nauwelijks voor te stellen dat wij als kwartet ooit zover kunnen komen, die kleur, energie en diepgang kunnen bereiken. Ik heb het gevoel dat deze musici Beethoven zo spelen dat de componist zelf er tevreden over zou zijn. De noten vormen het probleem niet, wel de complexiteit, de gelaagdheid. We hebben les gevolgd bij Günter Pichler, hij was de eerste violist van het Alban Berg Quartet. We werkten aan de ‘Cavatina’ uit het Dertiende strijkkwartet – hij zei: ‘Dit moet je voelen, niet repeteren. Je moet de muziek voelen!’ Als we de ‘Cavatina’ spelen, kan ik huilen. Je wordt overstelpt door emoties. Als ik maar een klein beetje hiervan over kan brengen op het publiek, ben ik al heel gelukkig.”
We spreken componist Primo Ish-Hurwitz over zijn project voor de Strijkkwartet Biënnale 2026: ‘Een flat met duizend ramen’. Drie concerten met elk 2 korte voorstellingen per concert, gebaseerd op de zes strijkkwartetten van Haydn opus 20. Deze strijkkwartetten behoren tot de werken die Haydn de bijnaam ‘vader van het strijkkwartet’ opleverden. Zes in Nederland werkende componisten, waaronder Primo Ish-Hurwitz zelf, schreven voor dit project een nieuwe compositie, verweven met Haydns strijkkwartetten. Deze worden uitgevoerd door het Chaos String Quartet, met teksten van Joke van Leeuwen en steractrice Ariane Schluter als verteller.
Als de jonge componist Primo Ish-Hurwitz (2001, Heerenveen) voor je zit en begint te vertellen over zijn werk en zijn muzikale projecten, vergeet je totaal plaats en tijd. Het zonnige terras aan de Amstel waar wij hem spreken is voor Primo een van de stops op een dag waarop hij eerst in Utrecht was voor een bespreking met een concertpodium en na ons gesprek ook weer door moet naar een volgend doel. Namelijk: fietskleding kopen omdat hij de volgende dag vertrekt op een fietstocht naar Luxemburg, om even te ontsnappen aan het werken achter de computer en nieuwe inspiratie op te kunnen doen. Het feit dat Primo een relatief jonge componist en maker is in het landschap van de Nederlandse podiumkunsten doet niet meer ter zake als we hem spreken. Hier zit een professional voor ons die weet wat hij wil bereiken met zijn muziek en zijn muzikale projecten. Hij vertelt over zijn artistieke ideeën en weet daarmee direct enthousiasme op te wekken, ‘begeisterung’ is het woord dat misschien het beste van toepassing is. Hoe is zijn werkwijze bij het componeren en het samenbrengen van collega-componisten in projecten?, vragen we ons af. Want Primo heeft nu al een indrukwekkend rijtje aan geslaagde projecten op zijn naam staan, ook al is hij momenteel nog bezig om zijn conservatoriumstudie af te ronden. Maar eerst willen we wat meer weten over zijn muzikale achtergrond.
Je bent musicus en componist en je komt uit een muzikaal gezin Hoe zijn je herinneringen aan (klassieke en eigentijdse) muziek?
Met een vader die pianist is, was er van jongs af aan altijd veel muziek in huis. Ik speelde zelf trompet en piano en toen ik wat ouder was ging ik vaak mee naar concerten van mijn vader om de bladmuziek om te slaan. Mijn moeder is geen musicus, zij is oogarts. Mijn zus studeert ook geneeskunde, maar speelt goed viool. In de rest van de familie zitten veel professionele musici, dus dat is altijd erg inspirerende omgeving geweest, en heeft voor mij de drempel verlaagd om ook iets in de muziek te gaan doen, denk ik.’
Dingen verzinnen die nog nooit eerder zijn gedaan
Hij vertelt verder: ‘Op de middelbare school had ik trompetles bij Bob Koertshuis (aan de jong-talentklas van het Prins Claus Conservatorium in Groningen, red.). Ik speelde toen trompet in het Frysk Jeugd Orkest. Toen ik trompet ging studeren aan het conservatorium, ben ik na twee jaar geswitcht naar compositie, vanwege embouchureproblemen. Maar componeren past uiteindelijk misschien wel veel beter bij mij. Omdat je niet alleen iets zo goed mogelijk aan het reproduceren bent dat een ander verzonnen heeft, maar omdat je als componist zelf iets maakt. Want als componist is het je hoofdtaak om dingen te verzinnen die nog nooit eerder zijn gedaan. En dat past beter bij mij dan instrumentalist zijn.’
Muziek is taal
‘Muziek is precies hetzelfde als taal. Het gaat allemaal over communiceren. Met je muziek kan je heel veel zeggen, het kan heel veel associaties oproepen. En mensen snappen wat ik zeg in mijn compositie via die muzikale taal, ook al spelen ze geen instrument. Het is universeel. Ik vind het belangrijk dat mijn muziek geen eenrichtingsverkeer is en dat het publiek zich betrokken voelt bij wat er gebeurt. Een compositie komt nooit uit het niks, je borduurt voort op de dingen die er al zijn: al bestaande muziek, eerdere muzikale vindingen en je eigen ervaringen. Ik leg als componist nieuwe verbindingen, om zo het publiek een nieuwe ervaring te kunnen geven.’
Je hebt best al een indrukwekkende ‘track record’ op je naam staan, een carrière als artistiek leider, componist en arrangeur. Hoe deel je je werkende leven in en verdeel je deze talenten?
‘Sommige projecten zoals ‘Toonzetters’ zijn vrij natuurlijk gegroeid naast het componeren (Primo was initiatiefnemer van ‘Toonzetters’ voor slagwerk, piano en elektronica. Een portret van 20 Nederlandse componisten en dwarsdoorsnede van de nieuwste generatie. De tour en daaruit volgend muziekalbum werden door de nationale pers zeer goed ontvangen, red.). Het is eigenlijk een uit de hand gelopen project dat ik bedacht voor het vak ondernemerschap op het conservatorium. In dat project heb ik ook regisseur Jos van Kanleren kennen. Hem heb ik nu weer gevraagd als regisseur van ‘Een flat met duizend ramen’. Toen ik werkte aan ‘Toonzetters’ ontdekte ik dat ik het erg leuk vond om hele voorstellingen te verzinnen en ook andere componisten en kunstvormen bij elkaar te brengen, naast mijn werk als componist. Ik heb die afwisseling nodig denk ik. De goede balans blijft altijd een zoektocht, want ik vind het ook heel fijn om soms aan ‘gewone’ compositieopdrachten te werken die op mijn pad komen, zoals recent een stuk voor het Concertgebouworkest, wat een enorme eer was.’
Ik ben heel benieuwd wat je de meerwaarde vindt van het componeren voor een strijkkwartet. In ‘Een flat met duizend ramen’ werk je samen met een strijkkwartet, het Chaos String Quartet, een jong Weens kwartet dat in 2019 werd opgericht. Kan je daar iets meer over zeggen?
‘Een strijkkwartet is een mooi eigen wereldje, vind ik. Strijkers kunnen heel veel, ze hebben een heel uitgebreide klankwereld en kunnen eenvoudig allerlei grote sprongen maken. Bovendien is er een groot repertoire voor strijkkwartet. Een strijkkwartet heeft dus genoeg om uit te kiezen en is daardoor heel goed op elkaar ingespeeld. Het strijkkwartrepertoire is in al die eeuwen steeds meer verfijnd. Het wordt daarom van oudsher gezien als een genre waarin je je echt kan bewijzen als componist. Doordat je qua instrumentatie een heel duidelijk kader hebt, kan ik mij als componist focussen op andere dingen. Bijvoorbeeld nadenken over de klank, hoe bereik je met het kwartet de klank die je voor ogen hebt. Ik vind het ook leuk om voor verschillende bezettingen te schrijven. Dat houdt me als componist flexibel en scherp.’
Dan over het project voor de Strijkkwartet Biënnale, ‘Een flat met duizend ramen’.
Hoe ben je te werk gegaan en waar staat het project nu?
Focus op de artistieke inhoud van het project
‘Na de drie voorstellingen in het BIMHUIS gaan we op tournee door Nederland en het buitenland. Voor de tournee zijn we nog bezig met de financiering. Ik heb in aanloop naar het project veel gesproken met Yasmin en Kiki, de artistieke en zakelijke directie van de Strijkkwartet Biënnale. Het festival is voor het project een fantastische ondersteuner en neemt de zakelijke en productionele kant voor zijn rekening. Kiki is heel creatief in het vinden van fondsen, zodat ik me kan focussen op de artistieke inhoud van het project. Daardoor kan ik dit project verder brengen, en kan het publiek hopelijk straks na de drie voorstellingen in januari 2026 met een heel bijzondere ervaring rijker naar huis gaan.
Aansluiten bij de muzikale taal van Joseph Haydn
Bij het selecteren van de componisten zocht ik naar mensen wiens muziek iets lichts en speels heeft, net als de muziek van Haydn zelf en de teksten van Joke van Leeuwen. Ik wilde componisten vragen waarvan ik dacht dat ze de taal van Haydn goed zouden begrijpen, en die tegelijkertijd onderling heel diverse muziek schrijven. Richard Ayres is een van mijn voormalige conservatoriumdocenten. Ik ben heel vereerd dat hij mee wil doen, want Richard is een grote naam in de nieuwe muziek in Nederland en daarbuiten. Haydn bleek een van zijn grote helden te zijn. Ze hebben allebei een vergelijkbare achtergrond en zijn beiden afkomstig van het platteland: Haydn in Oostenrijk (Neder-Oostenrijk) en Ayres in Engeland (Cornwall). Dus hij vond het enorm leuk om met de muziek van Haydn aan de slag te gaan.
Een nieuwe Haydn kunnen laten horen
‘Haydns muziek is prachtig klassiek repertoire waarvoor ik als componist de verplichting voel om dat goed te ‘onderhouden’, soms juist door het op een nieuwe manier te benaderen. Ik vind het leuk om te experimenteren met het DNA van de muziek. Alle zes componisten zullen dat op een heel eigen manier doen. En ook de tekst zal bepaalde accenten leggen, waardoor we Haydns muziek straks op zes nieuwe manieren kunnen laten horen. Ik houd er niet zo van oude muziek ‘heilig’ te verklaren, het is juist leuk en belangrijk om materiaal op een nieuwe manier te kunnen gebruiken, zo blijft muziek levend. Nieuwe muziek kan natuurlijk heel goed op zichzelf staan, maar dit project is ook een viering van Haydns unieke nalatenschap, hopelijk kunnen we het zo weer bij nieuw publiek onder de aandacht brengen.’
Componisten stimuleren om niet terughoudend te zijn
‘Een aantal kaders ligt vast, zoals de tekst van Joke van Leeuwen. Die is inmiddels klaar. Elke voorstelling is een verhaal. De componisten hebben met Joke gesproken over hun muzikale ideeën en op basis daarvan heeft Joke zes hoofdpersonen bedacht. De componisten zijn vrij de muziek van Haydn helemaal om te gooien en te verweven met hun eigen muziek, sommige composities gebruiken elektronica. Ze zijn ook vrij te spelen met de ruimte, en met het feit dat er een actrice op het podium staat. Ik stimuleer ze om vooral niet terughoudend te zijn. Wel zal een groot deel van de muziek van Haydn ook in originele vorm een plek krijgen.’
De subjectieve bril van de componist
‘Elke componist legt dus zijn of haar subjectieve bril over de muziek van Haydn heen, als een soort filter. Naar aanleiding van de eerste versie van de tekst van Joke, kunnen de componisten de muziek beter laten aansluiten op de tekst en andersom: Joke is heel erg bereid nog dingen aan te passen als dat beter aansluit op de muzikale ideeën van de componist. De tekst is soms heel realistisch, maar soms ook poëtisch of filosofisch van aard. Hanna Kulenty maakt bijvoorbeeld een compositie die vrij surrealistisch klinkt, zo omschrijft ze haar eigen stijl.’
Nieuwe dingen zeggen met akoestische middelen
‘Voor mij als componist is het fijn dat ik hierbij kan aanhaken op iets dat er al is, namelijk de muziek van Haydn. Je begint dus niet met een ‘schoon vel’. En dat is best fijn, je hebt direct een startpunt in de zoektocht naar materiaal als componist. Je moet toch keuzes maken als je begint aan een nieuwe compositie en je kan veel kanten op, maar je moet er uiteindelijk toch een coherent bouwwerk van maken. Ik houd het in mijn compositie in dit project bij akoestisch, dus zonder toegevoegde elektronica. Ik zou heel graag beter willen leren hoe ik goed elektronische muziek kan schrijven, maar ik houd ook erg van puur akoestische muziek. Als je creatief bent kun je nog steeds nieuwe dingen zeggen met akoestische middelen (dus in dit geval een strijkkwartet), ook al is er al zoveel geschreven in de afgelopen paar honderd jaar.’
Drieluik ‘Een flat met duizend ramen’
Haydn voor moderne oren, gespeeld door het Chaos String Quartet, dat is de formule van ‘Een flat met duizend ramen’. Deze gloednieuwe fantasierijke muzikale miniserie bestaat uit zes korte voorstellingen, twee per concert. Zes strijkkwartetten van Haydn, nieuwe muziek van Primo Ish-Hurwitz, Richard Ayres, Frieda Gustavs, Hanna Kulenty, Jan-Peter de Graaff en Boris Bezemer, en teksten van Joke van Leeuwen staan centraal. Steractrice Ariane Schluter kruipt in de huid van een reeks personages uit het hier en nu: allemaal hebben ze een relatie met de muziek van Haydn.
Uitvoerenden
Chaos String Quartet
Ariane Schluter, verteller
Jos van Kan, regie
Tekst
Joke van Leeuwen
Muziek
Joseph Haydn, Strijkkwartetten Opus 20 (1772) – nummers 1-6
Primo Ish-Hurwitz, Richard Ayres, Frieda Gustavs, Hanna Kulenty, Jan-Peter de Graaff en Boris Bezemer
dinsdag 27 januari, Bimhuis, 11:30 uur
donderdag 29 januari, Bimhuis, 11:30 uur
zaterdag 31 januari, Bimhuis, 11:30 uur
“Speciaal festival voor strijkkwartet; gevestigde namen komen begin 2018 naar Amsterdam”
Volkskrant, 1 maart 2017
“Eerste editie Strijkkwartet Biënnale Amsterdam”
RD, 3 maart 2017
“Strijkkwartetten aan ’t IJ”
Klassieke Zaken, 14 november 2017
“Eilanden die nader tot elkaar komen”
Luister, 30 november 2017
“Primeur voor Nederland: ’s werelds allereerste Strijkkwartet Biënnale!”
Reporters Online, 10 januari 2018
“Van deze muziek gaat je hart open”
Telegraaf, 16 januari 2018
“Alfred Brendel te gast op Biënnale”
Parool, 17 januari 2018
“Veeleisende minnares / Tijdens de Strijkkwartet Biënnale staat de vorm centraal die al eeuwen tot de verbeelding spreekt […]”
Elsevier, 18 januari 2018
“Doe eens gek, het mag losser”
ND, 22 januari 2018
“Handleiding: hoe te houden van het strijkkwartet”
NRC, 24 januari 2018
“Kwartetten in het kwadraat”
VPRO Gids, januari 2018
“Eerste Strijkkwartet Biënnale opent opwindend” ●●●●◦
NRC, 28 januari 2018
“Hoogtepunt na hoogtepunt op biënnale”
Parool, 29 januari 2018
“De eerste editie van de Strijkkwartet Biënnale in Amsterdam is bomvol en staat als een huis” ●●●●◦
Volkskrant, 29 januari 2018
“Avontuurlijke opening Strijkkwartet Biënnale smaakt naar meer” ●●●●◦
Trouw, 29 januari 2018
“Het strijkkwartet als laboratorium voor componisten”
Trouw, 31 januari 2018
“[…] de Strijkkwartet Biënnale, de Champions League van de strijkkwartetten […]”
Telegraaf, 2 februari 2018
“String Quartet Biennale Amsterdam opens with charisma and color”
Violinist.com, 3 februari 2018
“De eerste Strijkkwartet Biënnale is een groot succes. Het strijkkwartet lééft!”
Parool, 3 februari 2018
“Strijkkwartetfestival trekt 11.000 bezoekers”
AT5, 4 februari 2018
“Eerste editie Strijkkwartet Biënnale trekt elfduizend bezoekers”
NU.nl, 4 februari 2018
“Festival voor Strijkkwartetten groot succes”
Trouw, 5 februari 2018
“Strijkkwartet Biënnale Amsterdam krijgt herhaling”
Parool, 5 februari 2018
“Can string quartets save the world?”
Elbowmusic.org, 9 februari 2018
“Glansrijke ode aan de schoonheid van het strijkkwartet”
Klassiek Centraal, 11 februari 2018
“Maar zoals het doorslaande succes van de eerste Strijkkwartet Biënnale in Amsterdam pas bewees: er zijn wel talrijke actieve én potentiële luisteraars […]”
NRC, 22 februari 2018
Internationale pers
“Streichquartett Biennale Amsterdam 2020 (Artistiek Directeur Yasmin Hilberdink)” WDR 3 22 januari 2020
“String Quartet Biennale Amsterdam 2020 in a blaze of glory” Violinist.com, 29 januari 2020
“Borusan Quartet ‘Türk bestecileriyle’ Amsterdam’ın gözdesi oldu” Andante, 31 januari 2020
Nederlandse pers
“27 cultuurtips om het nieuwe jaar mee te beginnen” Volkskrant, 6 januari 2020
“2020: Het Beethovenjaar” De Wereld Draait Door, 8 januari 2020, Het Dudok Quartet speelt vanaf minuut 13.33
“Strijkkwartetten: korte opera’s gespeeld op 16 snaren” NRC, 8 januari 2020
“Dostojevski Kwartet speelt van Henriëtte Bosmans: Strijkkwartet (1927) – Deel III, “Allegro Molto”” Muziekfabriek, Npo Radio 4, 11 januari 2020
“Pauls Jonge Helden: Het Belinfante Quartet” Podium Witteman, 12 januari 2020
“Strijkkwartetten” Hollands Glorie, januari 2020
“Streichquartett Biennale Amsterdam 2020” Tonart (WDR 3), 22 januari 2020
“De strijkkwartetten top-10 van Jean Paul Ditmarsch” NRC, 22 januari 2020
“Strijkkwartet Biënnale acht dagen in Amsterdam” Haarlems Dagblad, 22 januari 2020
“In contact met het nu” Gooi- en Eemlander, Haarlems Dagblad, Noord-Hollands Dagblad, Leids Dagblad, 23 januari 2020
“Dudok Quartet & Het Leerorkest” Tijd voor Max, 23 januari 2020, Het Dudok Quartet en het Leerorkest spelen vanaf minuut 34:22.
“Hoe het burgerlijke strijkkwartet de revolutionaire 20ste eeuw overleefde” De Volkskrant, 23 januari 2020
“Hoe verwerkt een strijkkwartet verlies terwijl het tegelijkertijd bezig is iets op te bouwen?” De Volkskrant, 23 januari 2020
“Van Beethoven tot Roukens bij de Strijkkwartet Biënnale” Parool, 24 januari 2020
“Strijkersfeest kan niet zonder zijn ‘founders'” Financieel Dagblad, 24 januari 2020
“Yasmin Göker-Hilberdink: ‘Amsterdam schudde me wakker'” Parool, 25 januari 2020
“Broertjes (11) uit Noord openen grootste strijkkwartetfestival ter wereld” AT5, 25 januari 2020
“De kwartetten Jerusalem en Artemis kunnen wat van elkaar leren” Trouw, 27 januari 2020
“De Strijkkwartet Biënnale is van een gekmakende rijkdom” Parool, 27 januari 2020
“De Strijkkwartet Biënnale 2020: meer dan een museum voor oude meesterwerken” NRC, 27 januari 2020
“Cellist Harriet Krijgh bewijst zich op Strijkkwartet Biënnale als een formidabel kwartetspeler” Volkskrant, 27 januari 2020
“Strijkkwartet Biënnale is nu al een groot succes” De Nieuwe Muze, 27 januari 2020
“Nederlands Kamerkoor zingt de de ultieme duivelsbezwering” NRC, 31 januari 2020
“Strijkkwartet Biënnale – concert recensie” (Deel 1) (Deel 2) (Deel 3) (Deel 4) Nieuwe Noten, 30 januari, 31 januari & 1 februari 2020
“Kan de Strijkkwartet Biënnale niet elke dag worden gehouden?” Parool, 1 februari 2020
“Biënnale toont oude en nieuwe rijkdom van het strijkkwartet” NRC, 2 februari 2020
“Het Nederlands Kamerkoor zingt subliem onder de alerte slag van Peter Dijkstra” Volkskrant, 3 februari
“Heeft Beethoven iets met jazz en omstreken?” Trouw, 3 februari
We spreken Olga Pashchenko na een drukke werkdag op het Conservatorium van Amsterdam, die vroeg begon en waar ze zich met moeite losweekte van de les die ze gaf aan haar laatste leerling om op tijd te komen voor ons gesprek. Ze vertelt waarom ze uitkijkt naar haar samenwerking met het Chiaroscuro Quartet tijdens de Strijkkwartet Biënnale 2026, over haar liefde voor de fortepiano en waarom het samenspelen met een strijkkwartet volgens haar een bijzondere ervaring is.
door Tessa Stassen
Wat is voor jou de meerwaarde van het samenspelen met een strijkkwartet ten opzichte van spelen met een orkest?
‘Een strijkkwartet is voor mij een soort mystiek wezen, een speciaal dier op muzikaal gebied. Het is de essentie van kamermuziek, en tegelijkertijd de moeilijkste samenstelling. Voor mij als pianist is het soms of ik te maken heb met één persoon, maar met een gespleten persoonlijkheid, en dat maakt het samenspelen met een strijkkwartet zo fascinerend.
Daarnaast hoor je heel andere dingen in de muziek als je met zo’n enkele bezetting samenspeelt dan wanneer je met een orkest speelt met meer instrumenten per instrumentgroep. Je hoort meer de finesses. Dus toen de Strijkkwartet Biënnale mij vroeg om een programma samen te stellen samen met het Chiaroscuro Quartet, sprong ik echt een gat in de lucht. Ik kijk echt zó uit naar deze samenwerking!’
Magische belichting
‘Ik heb nog niet eerder opgetreden tijdens de Strijkkwartet Biënnale, maar wel al vaak in het Muziekgebouw. Ik ben echt gek op die zaal! De belichting is echt magisch en je kan het podium en de plafondhoogte vormgeven zoals je wil. Ook is het uitzicht in de foyer fantastisch en kom ik graag in het restaurant!’
Kun je iets vertellen over jou als (forte-)pianist: Hoe oud was je toen je begon met pianoles en wie heeft je het meest geïnspireerd in je ontwikkeling?
‘Ik ben echt gezegend met de docenten waarvan ik les gehad heb: Tatiana Zelikman en Alexei Lubimov in Moskou en later ook Richard Egarr in Amsterdam. Hij opende nieuwe deuren voor mij op muzikaal gebied, ontsloot ‘metaforen’ in de muziek en gaf me nieuwe zintuigen voor een geheel ander kleurenpalet in mijn muzikale benadering.
‘Ik was jong toen ik begon met pianospelen, 5 of 6 jaar. Al snel begon ik met mijn pianolessen bij docent Tatiana Zelikman aan de ‘Gnessin Muziekschool’ in Moskou. Er is niet echt iets vergelijkbaars in Nederland, maar dit is een school die primair gericht is op muziek, waar je daarnaast ook regulier onderwijs krijgt. Daarnaast stuurden mijn ouders me nog naar 2 andere scholen, waaronder een gymnasium en een voor het leren van talen zoals Engels en Duits. Dat was intensief, maar als kind weet je niet beter.
Al vroeg in mijn jeugd hoorde ik thuis allerlei oude muziek, via de platencollectie van mijn vader. Die bracht me in contact met het klavecimbel via de opnames van Gustav Leonhardt. Ik was 13 en zat nog op de Gnessin-school toen ik voor het eerst een glimp opving van dit magische instrument, aan het conservatorium van Moskou bij de afdeling Oude Muziek. Ik ben toen meteen begonnen met klavecimbelles en was meteen heel erg gemotiveerd om dit instrument te leren bespelen. Daarna volgde al gauw ook de fortepiano.’
Mijn vaders platencollectie met Brüggen en Leonhardt
‘Toen ik in 2010 naar Nederland verhuisde, voelde dit heel vertrouwd. Ik voelde me hier meteen thuis, in de oude muziekcultuur die hier is. En dat ging via de muziek die ik al zo goed kende door de opnames van bijvoorbeeld Frans Brüggen en Gustav Leonhardt via de LP’s van mijn vader. De historische instrumenten bespelen die ik vroeger als kind thuis al hoorde, was echt iets waar ik altijd al van droomde.’
Je speelt deze authentieke uitvoering op een fortepiano. Hoe lang bespeel je dat instrument al?
‘Ik startte mijn lessen eerst op een ‘gewone’ piano. Maar op mijn 15e had ik een masterclass fortepiano in Italië. Ik zag toen voor het eerst een Christofori-fortepiano, de allereerste fortepiano (een uitvinding van de Italiaan Bartolomeo Cristofori di Francesco, red.) en ik was verkocht. Omdat er geen metaal in een fortepiano zit, zoals in moderne piano’s, heeft de fortepiano een veel rondere en warmere klank en daar houd ik van. Ik speel ook altijd op het instrument dat past bij de tijd waarin de muziek geschreven werd, en dat is bij deze uitvoering van Mozarts pianoconcerten een fortepiano.’
Hamertjes van hout, met een ‘kop’ van leer
‘Bij het concert tijdens de Strijkkwartet Biënnale zal ik waarschijnlijk spelen op een instrument van Walter, gebouwd door Gabriel Anton Walter (5 februari 1752 – 11 april 1826). Toen Mozart in Salzburg was, heeft hij voor het eerst een Walter gezien en bespeeld. Dit instrument was een revolutie voor de fortepiano. Omdat dit instrument een mechanisme heeft met hamertjes van hout, met aan het uiteinde een ‘kop’ bekleed met leer, is de klank vrij direct als je hem aanslaat, vergeleken bij bijvoorbeeld een klavecimbel. Dit past bij uitstek bij Mozarts composities uit dezelfde tijd en ik houd van de aanslag en de klank.
Mozart schreef in totaal 27 pianoconcerten en bewerkte er zelf vier (KV 413, 414, 415 en 449) voor pianokwintet. Waarom hebben jullie voor de concerten 12 en 14 gekozen?
‘Pianoconcert nr. 12 is een van de bekendste werken van Mozart en ligt heel makkelijk in het gehoor. De rest van de pianoconcerten met strijkkwartetbegeleiding is veel minder bekend. Concert nr. 14 in Es groot verschilt muzikaal het meest met nummer 12, dat is waarom we ervoor gekozen hebben. Maar ook vanwege iets anders (en hierbij beginnen haar ogen te glimmen): in pianoconcert nr. 14 zit een adembenemend moment, een echte verrassing. In de finale onderbreekt het kwartet uit het niets de fortepianist in een van de cadensachtige trillers en maakt een misleidende cadens naar c mineur. Het effect is echt groots en het compositieplezier spat ervan af, het is alsof je Mozart hier hoort lachen terwijl hij het componeerde.’
Door: Wenneke Savenije
Tijdens Kronos’ 50 for the Future voeren het Kronos Quartet en talloze andere strijkwartetten vijftig nieuwe composities uit. Volgens u reflecteert deze explosie van kwartetmuziek op onze diverse en ontwikkelde wereld. Kunt u daar iets over vertellen?
‘Kronos’ 50 for the Future omvat werk van vijftig componisten dat Kronos de afgelopen tien jaar heeft verzameld. De componisten zijn geselecteerd om hun vernieuwende notatietechnieken en om de waaier aan sonische en stilistische mogelijkheden die ze toepassen. Dat alles wordt door Kronos’ 50 for the Future aangeboden aan duizenden strijkkwartetten die nieuwe, ongebruikelijke of nauwelijks bekende dimensies willen verkennen. De Kronoswebsite https://kronosquartet.org biedt gratis toegang tot al het materiaal dat nodig is om deze stukken te kunnen repeteren en uit te voeren. Zo willen we musici en componisten de mogelijkheid bieden zich te verdiepen in de immense diversiteit van sommige hedendaagse composities.
Wanneer strijkkwartetten Kronos’ 50 for the Future gaan verkennen, zullen ze ervaren dat er vele nieuwe manieren bestaan om over muziek na te denken, om concertprogramma’s op te fleuren, om aanknopingspunten te bieden en in het algemeen om te helpen een levendig, overtuigend, divers en aansprekend idioom te ontwikkelen. Ik denk dat Kronos’ 50 for the Future ideaal is om er concertbouwstenen uit te destilleren, ongeacht of je strijkkwartet net op het conservatorium begonnen is of in het Concertgebouw speelt. Wij als Kronos Quartet hebben al deze werken met veel plezier opgenomen in onze eigen programma’s in klaslokalen, concertzalen, operahuizen, theaters en huiskamers over de hele wereld.’
Hoe kijkt u als oprichter terug op 50 jaar Kronos Quartet? Wilde u van het begin af aan een andere koers varen dan de meeste kwartetten?
‘Toen ik in augustus 1973 voor het eerst Black Angels van George Crumb hoorde, kon ik niet anders dan dit strijkkwartet gaan spelen. Opeens kwamen klanken zoals Jimi Hendrix die maakte, renaissancemuziek, Schubert en diepgaande sonische verkenningen allemaal samen in één stuk. Het voelde voor mij alsof ik eindelijk een gedurfd muzikaal antwoord had ontdekt op de Amerikaanse oorlog in Vietnam. Toen de partituur een paar dagen later arriveerde, was het duidelijk dat ik een avontuurlijke groep strijkers nodig had. Musici die hard zouden willen werken om Black Angels en andere nieuwe muziek te kunnen spelen. Tegen de tijd dat we op 1 september onze eerste repetitie hadden, componeerde Ken Benshoof al het eerste werk dat ooit voor Kronos werd geschreven: Traveling Music. Voor mij was de richting bepaald en alle muziek die daar in de 50 jaar van ons bestaan op volgde is op de een of andere manier onderdeel geweest van een uitgebreide reeks variaties op datzelfde thema.
De leden van Kronos hebben altijd geprobeerd om via muziek meer over het leven te leren, om musiceren te zien als een manier van leven en als een dagelijkse bezigheid om meer over de natuur te leren. Ik heb altijd gedacht dat mijn echte instrument eerder het strijkkwartet is dan de viool. Voor mij is de klank die ik van binnen hoor, mijn innerlijke stem, gemaakt of gesmeed door twee violen, een altviool en een cello. Dit geluid is zich al die jaren blijven ontwikkelen, altijd opnieuw, altijd met de suggestie van verkenning en de behoefte aan meer kennis, meer informatie. Ieder lid van ons kwartet vormt de noten die we spelen, de ervaringen die we opdoen. Het fundament dat Haydn, Mozart, Beethoven en Schubert in ongeveer 60 jaar, ruwweg tussen 1768 en 1828, hebben gelegd, is een sterke muzikale inspiratiebron van waaruit onze kunstvorm werd gelanceerd. Dit fundament, gecreëerd door vier blanke mannen die leefden in en rond Wenen, Oostenrijk, die waarschijnlijk dezelfde taal spraken en dezelfde religie hadden – dit fundament heeft ons vakgebied een kracht, innerlijke reikwijdte en soliditeit gegeven die ik nog altijd het meest inspirerend en onovertroffen vind onder alle kunstvormen van de mensheid.
Toch ontbraken er nog zoveel dingen aan dit fundament. Waar waren de vrouwelijke componisten? Waar was muziek van Afrikaanse componisten? Waarom waren er geen kwintetten met een pipa uit China, een bandoneon uit Argentinië, een haegum uit Korea, een zingende zaag, een keelzanger uit Noord-Canada, Howl van Allen Ginsberg, de stem van Mahalia Jackson? En ga zo maar door. Hoe komt het dat deze geweldige vorm immuun kan zijn voor de problemen van de wereld waarmee we allemaal te maken hebben? Hoe komt het dat een deel van de geschiedenis die de mensheid raakt – oorlogen, de klimaatcrisis, onrechtvaardigheid, raciale, religieuze en seksuele haat – geen deel kan uitmaken van kwartetconcerten? Hele levens kunnen worden besteed aan het toevoegen van nieuwe dimensies aan onze kunstvorm. Kronos brengt al vijftig jaar naar buiten wat we kunnen toevoegen aan de voorstelling van de wereld van het strijkkwartet. Mijn toekomstplannen omvatten grootschalige kosmische muzikale avonturen die uitdagingen aan vastgeroeste opvattingen vieren en die de kracht van de meest activistische vragenstellers die we kunnen verzamelen combineren met de handgemaakte klanken en benaderingen die we hebben geërfd in de werkplaats van onze dagelijkse repetities.’
Kronos gaf opdracht tot honderden nieuwe werken voor strijkkwartet. Aan minder bekende en bekende componisten, waaronder Arvo Pärt, Steve Reich, Philip Glass, Alfred Schnittke en John Adams. Wat zijn uw favorieten?
‘Er zijn tot nu toe meer dan 1200 nieuwe stukken en arrangementen geschreven voor Kronos. Toen ik bijvoorbeeld In C en Rainbow in Curved Air had gehoord en vervolgens de componist van deze muziek, Terry Riley, voor het eerst ontmoette, was het voor mij meteen duidelijk dat deze man voor Kronos moest componeren. Hetzelfde gold voor Kaija Saariaho, Kevin Volans, Henryk Górecki, Astor Piazzolla, Laurie Anderson, Steve Reich, Franghiz Ali-Zadeh en zovele anderen… En wat zouden we spelen als er een toegift kwam na onze versie van The Rite of Spring? De enige muziek die in me opkwam was Purple Haze van Jimi Hendrix – en zo kan ik nog wel even doorgaan.’
In 1992 speelde Kronos voor het eerst in het Concertgebouw in Amsterdam. Nu speelt Kronos in het Muziekgebouw aan ’t IJ, omringd door veel jongere strijkkwartetten, die door de Strijkkwartet Biënnale Amsterdam bij elkaar zijn gebracht. Hoe voelt dat?
‘Amsterdam heeft geweldige concertzalen en het is fantastisch dat de Strijkkwartet Biënnale Amsterdam zoveel prachtige kwartetten bij elkaar heeft gebracht om gedurende twee dagen het hele Kronos’ 50 for the Future-project op één plek samen te brengen. Ik kan niet gelukkiger zijn dan dat dit complete muziekproject in de openbaarheid komt, beluisterd door het legendarische publiek van Amsterdam, dat de boodschap zal verspreiden. De verzameling spelers uit vele plaatsen zal een gemeenschap vormen en ik zal al deze muziek met inspirerende zorg en toewijding horen spelen. Geloof het niet als je mensen hoort zeggen ‘alles wordt steeds slechter’ of ‘de dingen zijn niet meer zo goed als vroeger.’ Sommige dingen worden beter, veel beter en dat kunt u zelf horen en zien in Amsterdam op 6 en 7 mei in het Muziekgebouw.’
Het volledige interview met David Harrington wordt gepubliceerd in de editie mei-juni van De Nieuwe Muze; www.denieuwemuze.nl
Een lang gekoesterde droom gaat in vervulling: we zijn enorm trots dat schrijver, historicus en journalist Philipp Blom op de Strijkkwartet Biënnale aanwezig zal zijn als keynote speaker. Op donderdag 1 februari om 11:30 neemt hij de intimiteit van kamermuziek onder de loep. Toegang is gratis!
Strijkkwartet Biënnale Amsterdam presenteert in samenwerking met Muziekgebouw aan ’t IJ, Ragazze Quartet en Kronos Performing Arts Association het Kronos’ 50 for the Future-weekend. In 2023 bestaat het legendarische Kronos Quartet vijftig jaar. Om het jubileum luister bij te zetten vroeg het Amerikaanse kwartet vijftig componisten uit alle windstreken een nieuw strijkkwartet te schrijven: 50 for the Future. De vijftig stukken weerspiegelen de klank van de wereld, gecomponeerd door de meest uiteenlopende en boeiende componisten van deze tijd. Tien topkwartetten spelen in één weekend alle vijftig nieuwe werken, een unieke ervaring, alleen in Amsterdam te beleven op zaterdag 6 en zondag 7 mei 2023.
Zaterdag 6 en zondag 7 mei 2023 staan het Muziekgebouw en het BIMHUIS in het teken van Kronos’ 50 for the Future: een niet te missen evenement voor de liefhebber van het strijkkwartet. De vormgeving en dramaturgie is in handen van Tobias Kokkelmans, dramaturg en directeur van het Nederlands Theater Festival.
‘Each piece is a real piece, a real investment in making a future in music possible’
– David Harrington, primarius Kronos Quartet
Radio
NPO Klassiek, Avondconcert opnamen Zaterdag 6 + zondag 7 mei 2023 (meerdere concerten worden uitgezonden – op zondag 7 mei en meerdere data ntb) Inclusief: Radio/video reportage So you think you can write a strijkkwartet
NPO Klassiek, NTR Podium, week 1 tot en met 5 mei 2023: iedere dag een stuk van Kronos Quartet en aandacht voor Fifty for the future
Podcast de Mediameiden, dinsdag 11 april + dinsdag 18 april 2023.
Krant/Magazine
NRC, 4 mei 2023, Het Kronos Quartet presenteert vijftig nieuwe stukken in één weekend, Joep Stapel
Trouw, aankondiging, Peter van der Lint
https://www.muziekgebouw.nl/pQ775FZ/interview-met-david-harrington
https://denieuwemuze.nl/6-en-7-mei-50-for-the-future-kronos-quartet-in-muziekgebouw-aan-t-ij/
Villa D’Arte, maart/april 2023, Strijkkwartet Biennale Amsterdam: 50 for the Future – aankondiging
Luister, 9 januari 2023, 50-for the future weekend, 50 nieuwe strijkkwartetten in twee dagen
Online Verslag
De Nieuwe Muze – Wenneke Savenije
Aankondiging Eigen Organisatie
https://sqba.nl/50-for-the-future-2/
Youtube SQBA, trailer SQBA presents: 50 for the Future weekend 6 & 7 May 2023 – korte trailer
https://www.linkedin.com/company/strijkkwartet-biënnale-amsterdam/?originalSubdomain=nl
https://50ftf.kronosquartet.org
https://50ftf.kronosquartet.org/news/may-6-7-kronos-50-for-the-future-weekend
https://kronosquartet.org/50ftf-weekend-amsterdam/
https://www.muziekgebouw.nl/agenda/themas/584/50_for_the_Future
https://www.muziekgebouw.nl/agenda/12629/ADAM_Quartet_Animato_Kwartet_Attacca_Quartet_PUBLIQuartet_Ragazze_Quartet_Signum_Quartett/Kronos%27_50_for_the_Future_Part_II
https://www.facebook.com/sqbamsterdam/
https://www.instagram.com/sqbamsterdam/?hl=nl
https://www.bimhuis.nl/agenda/fifty-for-the-future/
https://www.bimhuis.nl/en/calendar/fifty-for-the-future-3/
https://www.matangi.nl/nl/blogs/news/50-ftf
https://www.publiquartet.com/events/2023/5/6/biennale-amsterdam-50-for-the-future
https://ragazzequartet.nl/en/kronos-50-for-the-future-weekend/
https://ragazzequartet.nl/en/programme/kronos-50-for-the-future-weekend/
https://twitter.com/ragazzequartet
https://www.instagram.com/ragazze_quartet/
https://www.belinfantequartet.com/biography/
https://www.adamquartet.com/adam-50-for-the-future/
https://www.facebook.com/animatokwartet/?locale=pt_BR
https://leerorkest.nl/99201-2/
https://aftabdarvishi.com/about-contact/
https://karin-rehnqvist.se/50-nyskrivna-strakkvartetter-pa-en-helg/
https://www.dlartists.com/artist/kronos-quartet-2/
Online Aankondiging Via Partners
https://www.voordekunst.nl/projecten/14817-kronos-50-for-the-future-weekend
Online Aankondiging Overig
https://www.john-adams.nl
https://uitmag.nl/amsterdam-agenda/
https://www.ilovetheater.nl/strijkkwartet-biennale-amsterdam-presenteert-50-for-the-future-weekend-in-amsterdam-op-6-en-7-mei-2023/
https://www.podiuminfo.nl/concert/359268/Strijkkwartet-Biennale-Amsterdam-Fifty-For-The-Future/Bimhuis/
https://newmusicnow.nl/ontdek/project/kronos-50-for-the-future
https://www.iamsterdam.com/uit/agenda/concerten-en-muziek/concerten/fifty-for-the-future
https://www.iamsterdam.com/en/whats-on/calendar/festivals/events/kronos-50-for-the-future-part-i
https://www.classic.nl/50-for-the-future-50-nieuwe-composities-voor-strijkkwartet-in-muziekgebouw
https://1erang.nl/producties/50-for-the-future/
https://www.bandsintown.com/e/104181055-kronos-quartet-at-muziekgebouw-aan-%27t-ij
https://podiumcadeaukaart.nl/uitgaanstips/50-for-the-future
Ter ere van Kronos’ 50 for the Future Weekend heeft de String Quartet Biënnale Amsterdam een mini-serie geproduceerd die gewijd is aan het strijkkwartet en het revolutionaire 50 for the Future-project van Kronos. In deze serie hebben we enkele van de fantastische strijkkwartetten geïnterviewd die dit weekend zullen optreden, evenals een selectie van de componisten die werken hebben gecomponeerd voor 50 for the Future.
In september waren we te gast bij de feestelijke afsluiting van het MUSA project: een Europees talentontwikkeling-programma voor jonge strijkkwartetten gericht op het ontwikkelen van zakelijke kennis en vaardigheden die essentieel zijn voor hun professionele carrière, maar die meestal ontbreken in hun algemene curriculum. Een programma dat wij als Strijkkwartet Biënnale geheel toejuichen!
Yasmin Hilberdink (artistiek directeur) & Robin de Bruijn (programmeur)
De eerste podcast van het nieuwe jaar is tevens de laatste in deze reeks. Lex Bohlmeijer sprak met artistiek directeur Yasmin Hilberdink en programmeur Robin de Bruijn – een kijkje in de ziel van de Biënnale.
Margot Kolodziej, Renée Timmer (ADAM Quartet) & Julia Kleinsmann (Dostojevski Kwartet)
In de vijfde aflevering van deze reeks podcasts spreekt Lex met drie jonge kwartetspelers: Margot Kolodziej en Renée Timmer van het ADAM Quartet en Julia Kleinsmann van het Dostojevski Kwartet. Wat beweegt hen om strijkkwartet te gaan spelen en zijn ze bereid om hun leven aan dit genre te wijden?
Cibrán Sierra (Cuarteto Quiroga) – Deel II
In deze vierde aflevering van ‘Op zoek naar het ongekende’ het tweede deel van het gesprek tussen Lex Bohlmeijer en Cibrán Sierra (Cuarteto Quiroga). In de derde aflevering schetste hij de band tussen de Europese Verlichting en het strijkkwartet, nu trekt hij die relatie door naar het heden: wat is er nodig om strijkkwartet weer terug in contact te brengen met de maatschappij?
Cibrán Sierra (Cuarteto Quiroga) – Deel I
De derde aflevering van Op zoek naar het ongekende; het eerste deel van een tweeluik met Cibrán Sierra, tweede violist van Cuarteto Quiroga. Sierra plaatst het strijkkwartet in een maatschappelijke en politieke context – een product van de Verlichtingsidealen. Hoe nauw is het strijkkwartet verbonden met historische ontwikkelingen van onze samenleving?
Hélène Clément (Doric String Quartet)
De tweede aflevering van Op zoek naar het ongekende met Hélène Clément, altvioliste van het Doric String Quartet. Een openhartige kijk op het persoonlijke en psychologische aspect van het spelen in een strijkkwartet.
Florian Donderer & Xandi van Dijk (Signum Quartett)
In de eerste aflevering van de nieuwe serie podcasts van de Strijkkwartet Biënnale Amsterdam en Lex Bohlmeijer zijn Xandi van Dijk en Florian Donderer van het Signum Quartett te gast.
Lees alle artikelen, lovende recensies en interviews met verschillende kwartetten hier!
De eerste vierweekse SQBA Residency startte in het najaar 2021 en is afgerond in september 2022. Het Quarteto Tejo (PT), het Belinfante Quartet (NL) en het Karski Quartet (PL/BE) waren de eerste deelnemers.
De SQBA Residency is een leertraject van vier weken, verspreid over een periode van anderhalf jaar. Daarin is alles gericht op de wisselwerking tussen de spelers van het kwartet. Strijkkwartet spelen is meer dan de perfecte technische beheersing van vier instrumenten; daarover beschikken de deelnemende kwartetten al. De eigenheid van elke speler kan tijdens de Residency zo tot wasdom komen, dat de persoonlijkheden binnen de groep de juiste balans vinden. Dan kan de mens achter de musicus zich verbinden met het ensemble, en de identiteit van een kwartet vorm krijgen. De vier Residency-weken zijn een proeftuin waarin de kwartetten naar hun toekomstvisie toegroeien.
Nieuwsgierig geworden? Het eerstvolgende SQBA Residency-traject start in oktober 2023.
De eerste week van de SQBA Residency stond in het teken van kennismaken, ontdekken, experimenteren en dichter tot de kern en identiteit van je ensemble komen. In vijf propvolle dagen kregen de drie geselecteerde strijkkwartetten, het Belinfante Quartet (NL), Karski Quartet (BE) en het Quarteto Tejo (PT), een scala aan workshops, coachings en inspiratie-sessies met o.a. Mark Withers, Ivar Berix, Annette Walther, Oorkaan, Boukje Schweigman, Ademwerk, Stichting MARC en Koninklijke Visio.
Het uiteindelijke doel van de SQBA Residency is om samen met deze kwartetten te onderzoeken en te ondervinden wat het strijkkwartet als kunstvorm nodig heeft om voort te bestaan en wat zij als strijkkwartet zelf nodig hebben om naar hun eigen toekomstvisie te groeien. Dat proberen we vervolgens in te vullen in een innovatief en caleidoscopisch lesprogramma waarvan zij zelf de invulling bepalen. Een proeftuin met veel ruimte voor reflectie en onderzoek, die zich gaandeweg vormt naar de identiteit en behoeftes van de deelnemende kwartetten.
Samen met Komeda Films maakten we een korte documentaire over deze eerste week. In het komende jaar zullen nog drie weken volgen.
Dankzij een scala aan tutors en partners kwamen de drie strijkkwartetten iedere dag weer in aanraking met iets nieuws. Zo werd aan de ene kant het strijkkwartet-zijn uitgediept in sessies met een focus op de eigen identiteit van de spelers en hun kwartetten. Aan de andere kant werden de kwartetten uit hun comfort zone gehaald en kregen ze in het bijzonder veel ruimte om het belang van outreach te onderzoeken en te ervaren.
Mark Withers
Mark Withers is van oorsprong klarinettest. Inmiddels is hij al lange tijd als outreach-expert verbonden aan o.a. het London Symphony Orchestra, dat toonaangevend is op het gebied van outreach, en het Festival d’Aix en Provence. Mark begeleidt de samenwerking met Koninklijke Visio (zie onder).
Ivar Berix
Ivar Berix was jarenlang klarinettist van Calefax. Inmiddels is hij hoofd van de vernieuwende muziek-opleiding Musician 3.0 aan de HKU. De focus van Ivar ligt op het balanceren van het individu en het ensemble.
Annette Walther
Annette Walther is de tweede violist van het Signum Quartett. Vanuit de muziek coacht zij de kwartetten om hun eigen onderlinge ideeën te vinden en tot uitvoering te brengen.
Oorkaan
Via een eigen methode ontwikkelt Oorkaan muziek-theatrale kindervoorstellingen. In hun voorstellingen staat de muziek altijd centraal. In een gezamenlijke voorbereidende sessie en individuele sessies heeft Oorkaan de drie kwartetten een praktische stoomcursus kindervoorstellingen gegeven.
Boukje Schweigman
Theatermaakster Boukje Schweigman is gespecialiseerd in fysieke awareness – zowel op het podium als bijv. ook in een repetitie of als toeschouwer in de zaal. Boukje heeft de drie kwartetten volledig uit hun comfort zone getrokken en bewust gemaakt van wat het betekent om in een ruimte aanwezig te zijn, samen iets te ervaren en hoe je de ruimte kunt gebruiken om de muziekervaring te versterken of aan te vullen.
Ademwerk
“Als ademcoach leer ik je weer vol, diep en in een flow te ademen. Onder begeleiding nodig ik je uit om laag voor laag oude pijnen en geblokkeerde energie los te laten. Het vraagt om moed, vertrouwen en doorzettingsvermogen om door te ademen in alles wat naar de oppervlakte komt. Uit ervaring blijkt dat deelnemers meer rust, (levens)energie, helderheid en een diep vertrouwen in het leven ervaren.”
Koninklijke Visio
Koninklijke Visio is het expertisecentrum voor blinde en slechtziende mensen. In samenwerking met de muziektherapeute van Koninklijke Visio is een groep blinde en slechtziende amateurzangers naar de SQBA Residency gekomen om, geheel onvoorbereid, samen met de drie kwartetten muziek te maken. De kwartetten hebben vooraf bijzondere coaching gekregen van Mark Withers om op een oprecht en fundamenteel niveau te kunnen musiceren met amateurs en mensen met een beperking. Het resultaat was een bijzondere en open ontmoeting tussen twee groepen die op het eerste gezicht niet meer gemeen leken te hebben dan een liefde voor muziek. Maar juist die gedeelde liefde voor muziek resulteerde in totaal uiteenlopende en spontane jamsessies. Deze eerste ontmoeting was de eerste stap van een langere samenwerking tussen de Strijkkwartet Biënnale en Koninklijke Visio.
Stichting MARC
De MARC in Stichting MARC staat voor ‘multidisciplinary artistic research collective’. Vanuit Stichting MARC kregen de drie kwartetten de eerste tools om interdisciplinair te werken; leerden de kwartetten de beperkingen van hun eigen kaders in te zien; werden zij geprikkeld om los te breken uit die kaders en hun eigen creativiteit te omarmen en te gebruiken voor de creatie van iets nieuws en interdisciplinairs.
In 2022 vond het grootste strijkkwartet-festival ter wereld plaats in zijn kleinste vorm.
Met radio-uitzendingen, een live-stream vanuit New York én een last-minute live-concert zal de derde editie van de Strijkkwartet Biënnale Amsterdam – de corona-editie – waarschijnlijk ook de geschiedenis in gaan als de meest memorabele editie. We blikken met warme gevoelens terug op wat er wél heeft plaats kunnen vinden.
Lees alle artikelen, lovende recensies en interviews met verschillende kwartetten hier!
Vier vrienden met veel talent en een onstilbare honger naar muziek: de spelers van het Danish String Quartet. Tot op de dag van vandaag wint hun sublieme samenspel aan intensiteit. Wij zijn enorm trots dat het Danish op 27 januari het openingsconcert verzorgt!
Iedere morgen om 9.30 uur klinkt een van de zes geniale opus 20 kwartetten Joseph Haydn in het Muziekgebouw. Het ochtendritueel duurt maximaal driekwartier. In die tijd luister je naar een strijkkwartet van Haydn en een stuk van een hedendaagse componist, razend spannend.
Ken je de Strijkkwartet Biënnale nog niet? Een uurtje muziek door het Marmen Quartet is dan een absolute aanrader. Deze spelers zijn onderzoekers op hun instrumenten en vertellen een waar muzikaal verhaal.
De Strijkkwartet Biënnale biedt een voorverkoop aan voor iedereen die écht niet kan wachten en verzekerd wil zijn van een plaatsje in de zaal. Een week voor de start van de kaartverkoop in september kun je hiermee al kaarten bestellen voor het festival. Zo ben je er zeker van dat je een plek hebt bij de concerten waar je naartoe wilt. De inschrijvingen voor deze voorverkoop zijn inmiddels gesloten.
De start kaartverkoop niet missen? Schrijf je in op onze nieuwsbrief via de homepage.
Een lang gekoesterde droom gaat in vervulling: we zijn enorm trots dat schrijver, historicus en journalist Philipp Blom op de Strijkkwartet Biënnale aanwezig zal zijn als keynote speaker. Op donderdag 1 februari om 11:30 neemt hij de intimiteit van kamermuziek onder de loep. Toegang is gratis!