Interview met David Harrington

primarius Kronos Quartet

Door: Wenneke Savenije

Tijdens Kronos’ 50 for the Future voeren het Kronos Quartet en talloze andere strijkwartetten vijftig nieuwe composities uit. Volgens u reflecteert deze explosie van kwartetmuziek op onze diverse en ontwikkelde wereld. Kunt u daar iets over vertellen?

‘Kronos’ 50 for the Future omvat werk van vijftig componisten dat Kronos de afgelopen tien jaar heeft verzameld. De componisten zijn geselecteerd om hun vernieuwende notatietechnieken en om de waaier aan sonische en stilistische mogelijkheden die ze toepassen. Dat alles wordt door Kronos’ 50 for the Future aangeboden aan duizenden strijkkwartetten die nieuwe, ongebruikelijke of nauwelijks bekende dimensies willen verkennen. De Kronoswebsite  https://kronosquartet.org  biedt gratis toegang tot al het materiaal dat nodig is om deze stukken te kunnen repeteren en uit te voeren. Zo willen we musici en componisten de mogelijkheid bieden zich te verdiepen in de immense diversiteit van sommige hedendaagse composities.

Wanneer strijkkwartetten Kronos’ 50 for the Future gaan verkennen, zullen ze ervaren dat er vele nieuwe manieren bestaan om over muziek na te denken, om concertprogramma’s op te fleuren, om aanknopingspunten te bieden en in het algemeen om te helpen een levendig, overtuigend, divers en aansprekend idioom te ontwikkelen. Ik denk dat Kronos’ 50 for the Future ideaal is om er concertbouwstenen uit te destilleren, ongeacht of je strijkkwartet net op het conservatorium begonnen is of in het Concertgebouw speelt. Wij als Kronos Quartet hebben al deze werken met veel plezier opgenomen in onze eigen programma’s in klaslokalen, concertzalen, operahuizen, theaters en huiskamers over de hele wereld.’

Hoe kijkt u als oprichter terug op 50 jaar Kronos Quartet? Wilde u van het begin af aan een andere koers varen dan de meeste kwartetten?

‘Toen ik in augustus 1973 voor het eerst Black Angels van George Crumb hoorde, kon ik niet anders dan dit strijkkwartet gaan spelen. Opeens kwamen klanken zoals Jimi Hendrix die maakte, renaissancemuziek, Schubert en diepgaande sonische verkenningen allemaal samen in één stuk. Het voelde voor mij alsof ik eindelijk een gedurfd muzikaal antwoord had ontdekt op de Amerikaanse oorlog in Vietnam. Toen de partituur een paar dagen later arriveerde, was het duidelijk dat ik een avontuurlijke groep strijkers nodig had. Musici die hard zouden willen werken om Black Angels en andere nieuwe muziek te kunnen spelen. Tegen de tijd dat we op 1 september onze eerste repetitie hadden, componeerde Ken Benshoof al het eerste werk dat ooit voor Kronos werd geschreven: Traveling Music. Voor mij was de richting bepaald en alle muziek die daar in de 50 jaar van ons bestaan op volgde is op de een of andere manier onderdeel geweest van een uitgebreide reeks variaties op datzelfde thema.

De leden van Kronos hebben altijd geprobeerd om via muziek meer over het leven te leren, om musiceren te zien als een manier van leven en als een dagelijkse bezigheid om meer over de natuur te leren. Ik heb altijd gedacht dat mijn echte instrument eerder het strijkkwartet is dan de viool. Voor mij is de klank die ik van binnen hoor, mijn innerlijke stem, gemaakt of gesmeed door twee violen, een altviool en een cello. Dit geluid is zich al die jaren blijven ontwikkelen, altijd opnieuw, altijd met de suggestie van verkenning en de behoefte aan meer kennis, meer informatie. Ieder lid van ons kwartet vormt de noten die we spelen, de ervaringen die we opdoen. Het fundament dat Haydn, Mozart, Beethoven en Schubert in ongeveer 60 jaar, ruwweg tussen 1768 en 1828, hebben gelegd, is een sterke muzikale inspiratiebron van waaruit onze kunstvorm werd gelanceerd. Dit fundament, gecreëerd door vier blanke mannen die leefden in en rond Wenen, Oostenrijk, die waarschijnlijk dezelfde taal spraken en dezelfde religie hadden – dit fundament heeft ons vakgebied een kracht, innerlijke reikwijdte en soliditeit gegeven die ik nog altijd het meest inspirerend en onovertroffen vind onder alle kunstvormen van de mensheid.

Toch ontbraken er nog zoveel dingen aan dit fundament. Waar waren de vrouwelijke componisten? Waar was muziek van Afrikaanse componisten? Waarom waren er geen kwintetten met een pipa uit China, een bandoneon uit Argentinië, een haegum uit Korea, een zingende zaag, een keelzanger uit Noord-Canada, Howl van Allen Ginsberg, de stem van Mahalia Jackson? En ga zo maar door. Hoe komt het dat deze geweldige vorm immuun kan zijn voor de problemen van de wereld waarmee we allemaal te maken hebben? Hoe komt het dat een deel van de geschiedenis die de mensheid raakt – oorlogen, de klimaatcrisis, onrechtvaardigheid, raciale, religieuze en seksuele haat – geen deel kan uitmaken van kwartetconcerten? Hele levens kunnen worden besteed aan het toevoegen van nieuwe dimensies aan onze kunstvorm. Kronos brengt al vijftig jaar naar buiten wat we kunnen toevoegen aan de voorstelling van de wereld van het strijkkwartet. Mijn toekomstplannen omvatten grootschalige kosmische muzikale avonturen die uitdagingen aan vastgeroeste opvattingen vieren en die de kracht van de meest activistische vragenstellers die we kunnen verzamelen combineren met de handgemaakte klanken en benaderingen die we hebben geërfd in de werkplaats van onze dagelijkse repetities.’

Kronos gaf opdracht tot honderden nieuwe werken voor strijkkwartet. Aan minder bekende en bekende componisten, waaronder Arvo Pärt, Steve Reich, Philip Glass, Alfred Schnittke en John Adams. Wat zijn uw favorieten?

‘Er zijn tot nu toe meer dan 1200 nieuwe stukken en arrangementen geschreven voor Kronos. Toen ik bijvoorbeeld In C en Rainbow in Curved Air had gehoord en vervolgens de componist van deze muziek, Terry Riley, voor het eerst ontmoette, was het voor mij meteen duidelijk dat deze man voor Kronos moest componeren. Hetzelfde gold voor Kaija Saariaho, Kevin Volans, Henryk Górecki, Astor Piazzolla, Laurie Anderson, Steve Reich, Franghiz Ali-Zadeh en zovele anderen… En wat zouden we spelen als er een toegift kwam na onze versie van The Rite of Spring? De enige muziek die in me opkwam was Purple Haze van Jimi Hendrix – en zo kan ik nog wel even doorgaan.’

In 1992 speelde Kronos voor het eerst in het Concertgebouw in Amsterdam. Nu speelt Kronos in het Muziekgebouw aan ’t IJ, omringd door veel jongere strijkkwartetten, die door de Strijkkwartet Biënnale Amsterdam bij elkaar zijn gebracht. Hoe voelt dat?

‘Amsterdam heeft geweldige concertzalen en het is fantastisch dat de Strijkkwartet Biënnale Amsterdam zoveel prachtige kwartetten bij elkaar heeft gebracht om gedurende twee dagen het hele Kronos’ 50 for the Future-project op één plek samen te brengen. Ik kan niet gelukkiger zijn dan dat dit complete muziekproject in de openbaarheid komt, beluisterd door het legendarische publiek van Amsterdam, dat de boodschap zal verspreiden. De verzameling spelers uit vele plaatsen zal een gemeenschap vormen en ik zal al deze muziek met inspirerende zorg en toewijding horen spelen. Geloof het niet als je mensen hoort zeggen ‘alles wordt steeds slechter’ of ‘de dingen zijn niet meer zo goed als vroeger.’ Sommige dingen worden beter, veel beter en dat kunt u zelf horen en zien in Amsterdam op 6 en 7 mei in het Muziekgebouw.’

Het volledige interview met David Harrington wordt gepubliceerd in de editie mei-juni van De Nieuwe Muze; www.denieuwemuze.nl